بررسی میزان رعایت اصول پیشگیری از عفونت بیمارستانی در پرستاران بیمارستان های آموزشی شهر ارومیه 1388

بررسی میزان رعایت اصول پیشگیری از عفونتبیمارستانی در پرستاران       بیمارستانهای آموزشی شهر ارومیه1388

نادر آقاخانی ¹، حمید شریف نیا^2*، سامیه غنا ³،  امیر امامی زیدی ⁴، ابوالقاسم سیادت پناه ⁵، نرگس رهبر ⁶

 اسماعیل حسین زاده ⁷، محمد علی سلیمانی ⁸، ایمان مقدسی فرد⁹

تاریخ وصول: 23/1/91    تاریخ پذیرش: 25/4/91

زمینه و هدف: عفونت بیمارستانی، بدون تردید یکی از مهم ترین معضلات مراکز بهداشتی درمانی جهان  تلقی می گردد و عدم آشنایی پرسنل بهداشتی درمانیبا شیوه­های کنترل عفونت و روشهای انتقال عوامل عفونت­زا نقش تعیین­کننده­ای در افزایش عفونتهای بیمارستانی دارد. پرستاران از طریق عملکرد صحیح تأثیر بسزایی­ در کاهش عفونتهای بیمارستانی دارند. لذا، هدف این پژوهش بررسی عملکرد پرستاران در زمینه کنترل عفونتهای بیمارستانی می باشد.

 روش بررسی: اینپژوهشاز نوع مقطعی بوده و200 پرستار شاغل در بخشهای داخلی جراحیبیمارستان هایآموزشیشهر ارومیه 1388انجاموعملکردکارکناندرخصوص پیشگیری ازعفونتازطریق چکلیستبا روش خود اظهاری توسط پرستاران بررسی گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و تحلیلی انجام گرفت.

یافته‌ها: نتایج داده­ها نشان داد 6/70 درصد پرستاران در زمینه کنترل عفونت های بیمارستانی در رابطه با خود و 1/65 درصد پرستاران در زمینه کنترل عفونت های بیمارستانی در رابطه با بیمار و 5/73 درصد پرستاران در زمینه کنترل عفونت های بیمارستانی در رابطه با محیط بیمارستان از عملکرد متوسط برخوردار بودند. هم چنین بین کیفیت عملکرد و سابقه( 006/0 P=) و کارگاه آموزشی (001/0 P=) ارتباط معنی دار آماری وجود داشت.

بحث و نتیجه گیری: با­ توجه به یافته های پژوهش مبنی بر عملکرد محدود و متوسط و نیازهای آموزشی اکثریت پرستاران در کنترل عفونت های بیمارستانی و نیز ارتباط معنی دار دوره های آموزشی با کیفیت عملکرد اکثر پرستاران، ضروری ست تا مسؤولان در فراهم نمودن شرایط لازم جهت افزایش آگاهی و بهبود عملکرد پرستاران اقدام نمایند.

[1]

مقدمه

عفونت های بیمارستانی به عفونت هایی اطلاق می­گردد که معمولاً 48 ساعت پس از ارایه خدمات درمانی در واحدهای مراقبتی درمانی ایجاد و در طی دوران بستری یا پس از ترخیص آشکار می­گردد(1) و از مهم ترین مشکلات مراکز بهداشتی و درمانی در سراسر جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه محسوب می­گردند(2). این عفونت ها نه فقط بیماران، بلکه کل جامعه را تهدید می­نماید(3). میزان متوسط وقوع آن در حدود ١٥درصد گزارش شده است که البته به نظر می رسد، در کشور ما این میزان بیشتر است(2). عفونت های بیمارستانی با پیامدهایی  چون افزایش طول مدت بستری در بیمارستان و نیز افزایش هزینه­های درمانی  همراه بوده و (2) کاهش بروز آن موجب بازیابی سلامتی بیمار و افزایش بازده اقتصادی        می­گردد(4).

عفونت های بیمارستانی گذشته از موارد یاد شده موجب افزایش مصرف آنتی بیوتیک ها، مشکلات تنفسی و افزایش نیاز به تهویه مکانیکی و افزایش مصرف تزریقات وریدی می­گردند که عوامل یاد شده می­تواند، ناراحتی و حتی مرگ بیمار را در پی داشته باشد. یکی از روش های مؤثر در کنترل و پیشگیری از عفونت های بیمارستانی و کاهش عوارض متعاقب آن افزایش آگاهی و نگرش پرسنل پرستاری است(5).

وجود دانش و آگاهی کافی در مورد شیوه­های انتقال مستقیم و غیر مستقیم عوامل عفونت زا یکی از عوامل ضروری در ارایه مراقبت روزانه از بیمار محسوب می­گردد(6). وجود دانش و آگاهی پرستاران را قادر می­سازد، نقش مهمی در پیشگیری، تجسس و درمان بیماری های عفونی و محدود سازی انتشار بیماری عفونی داشته باشند(8-7).  این تصمیم‌گیری صحیح بخشی اساسی از اعمال حرفه‌ای پرستاری بوده و باعث شناسایی هویت حرفه می‌شود(9). این تصمیم‌گیری بیش از هرچیز با دانش و مهارت و تجربیات کاری پرستاران مرتبط می­باشد و این در حالی است که متأسفانه نتایج تحقیقات حاکی از آن است که بیشتر پرستاران فاقد آگاهی کافی در این زمینه می­باشند(6). بنابراین، آموزش مداوم و مستمر جهت افزایش آگاهی پرستاران و در نتیجه کاهش عفونت های بیمارستانی ضروری به نظر    می رسد(10). تدوین چنین برنامه آموزشی بدون بررسی دقیق و هم چنین تجزیه و تحلیل عملکرد پرستاران و آگاهی از نحوه عملکردشان نسبت به کنترل عفونت های بیمارستانی مؤثر نخواهد بود(11). با عنایت به این واقعیت که هر گونه برنامه­ریزی آموزشی جهت بهبود عملکرد پرستاران جهت کاهش عفونت های بیمارستانی بدون آگاهی از نحوه عملکردشان نسبت به کنترل عفونت های بیمارستانی سازنده نخواهد بود. لذا، با توجه به موارد مذکور و مطالعات محدود صورت گرفته در این زمینه در کشورمان این پژوهش با هدف بررسی میزان رعایت اصول پیشگیری از عفونت های بیمارستانی در پرستاران بیمارستان های آموزشی شهر ارومیه 1388 به انجام رسید.

 روش بررسی

در این پژوهش توصیفی مقطعی، جامعه مورد پژوهش کلیه کادر پرستاری شاغل در بخش های داخلی و جراحی بیمارستان های آموزشی ارومیه بودند. معیارهای ورود پرستاران به مطالعه: داشتن حداقل 6 ماه تجربه بالینی و  مدرک کارشناسی و بالاتر در پرستاری بود. حجم نمونه با در نظر گرفتن 05/0=.α، توان 80 درصد و  شیوع 15/0 از مطالعات قبلی  و با استفاده از فرمول ذیل 200 نفر محاسبه گردید.

سپس 200 پرستار که تمایل به شرکت در پژوهش داشتند از بخش های مختلف تا رسیدن به حجم نمونه  به صورت تصادفی ساده انتخاب گردیدند و عملکردشان در خصوص پیشگیری از عفونت از طریق چک لیست و خود پرستاران به صورت خوداظهاری مورد بررسی قرار گرفت. پرستاران مورد بررسی می بایست حداقل دارای سابقه شش ماه کار پرستاری می بودند، تا حدود قابل توجهی نسبت به امور بالینی به صورت عملی تسلط یابند.چک لیست استفاده شده در این پژوهش با استفاده از نظرات متخصصان عفونی، کتب، نشریات و پژوهش های مشابه تهیه و تکمیل شده بود. چک لیست حاوی 34 سؤال 5 گزینه­ای بود که از عدد صفر تا چهار نمره دهی شده بود. جهت روایی و پایایی چک لیست؛ از روش روایی محتوا (دریافت نظرات 10 نفر از اعضاء هیأت علمی دانشکده پرستاری و مامایی) و برای تأیید پایایی آن از ضریب توافق بین مشاهده­گران استفاده شد. ضریب توافق به دست آمده 83% و حاکی از پایایی ابزار مورد نظر بود. سپس جهت بررسی بیشتر عملکرد پرستاران در زمینه کنترل عفونت­های بیمارستانی سؤالات به سه حیطه تقسیم شد؛ حیطه ها، شامل کنترل عفونت در رابطه با خود، در رابطه با بیمار و محیط بیمارستان بودند و امتیازات کسب شده در 5 سطح بسیار ضعیف، ضعیف، متوسط، بسیار خوب و خوب رتبه­بندی شد.

تجزیه و تحلیل آماری داده­ها با استفاده از نرم افزار SPSS (ویرایش 5/11) انجام شد. برای بررسی کیفیت عملکرد پرستاران از آمار توصیفی  استفاده گردید. علاوه بر این برای بررسی ارتباط بین مشخصات پرستاران با کیفیت عملکردشان از آمار استنباطی شامل آزمون های ANOVA و t  مستقل استفاده گردید و و 05/0>p معنادار تلقی گردید.

یافته‌ها

در این مطالعه عملکرد200 پرستار شاغل در بخش های داخلی جراحی در خصوص پیشگیری از عفونت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. میانگین سن پرستاران 58/5±40/32 سال بود. همچنین 6/87 درصد آنها مؤنث و 2/51 در بخش­های جراحی کار می­کردند. کیفیت عملکرد پرستاران در سه حیطه در جدول شماره یک نشان داده شده است.

جدول (1): کیفیت عملکرد پرستاران شاغل در سه حیطه

ادامه جدول (1): کیفیت عملکرد پرستاران شاغل در سه حیطه

نتایج جدول فوق نشان می­دهد که کیفیت عملکرد اکثر پرستاران در سه حیطه یاد شده در حد متوسط است. به عبارت دیگر 6/70 درصد پرستاران در زمینه کنترل عفونت­های بیمارستانی در رابطه با خود، 1/65 درصد پرستاران در زمینه کنترل عفونت­های بیمارستانی در رابطه با بیمار و 5/73 درصد

پرستاران در زمینه کنترل عفونت­های بیمارستانی در رابطه با محیط بیمارستان از عملکرد متوسط برخوردار بودند. 

نتایج آزمون­ t با نمونه­های مستقل و ANOVA نشان داد که بین کیفیت عملکرد و سابقه کار پرستاران (006/0 (P= و کارگاه آموزشی (001/0P=) ارتباط معنی­دار آماری وجود داشت (جدول شماره2).

جدول (2): ارتباط مشخصات دموگرافیک با کیفیت عملکردپرستاران در زمینه کنترل عفونت های بیمارستانی

نتایج تست های آماری نشان داد که بین کیفیت عملکرد و سابقه کار کمتر (001/0 (P= و کارگاه آموزشی(03/0 P=) ارتباط معنی­دار وجود دارد.

بحث و نتیجه گیری

یافته­های حاصل از این پژوهش نشان داد که کیفیت عملکرد اکثر پرستاران در سه حیطه یاد شده، در حد متوسط است.   چنان چه 6/70 درصد پرستاران در زمینه کنترل عفونت های بیمارستانی در رابطه با خود و 1/65 درصد پرستاران در رابطه با بیمار و 5/73 درصد پرستاران در رابطه با محیط بیمارستان از عملکرد متوسط برخوردار بودند. در مطالعه صورت گرفته توسط ویلسون نیز مشخص شد که پرسنل درمانی فقط در 30 درصد موارد در زمینه کنترل عفونت­های بیمارستانی در رابطه با خود عملکرد صحیحی داشته­اند(12). هم چنین مطالعه مک برید و همکاران (1994) نشان داد که اکثریت پرستاران (٦٥ درصد) در مورد کنترل عفونت بیمارستانی عملکرد درستی ندارند(13). بعلاوه  نشان داده شد که 1/37 درصد از پرستاران در زمینه کنترل عفونت­های بیمارستانی عملکرد ضعیف و تنها 9/13 درصد ازآنان دارای سطح عملکرد خوبی بودند(14).

نتایج مطالعه ستارزاده و همکاران (1383) نیز حاکی از کیفیت بهتر عملکرد پرستاران دارای سابقه کاری کمتر می­باشد(15). دلیل این امر را شاید بتوان ناشی از تأثیر افزایش سنوات خدمت و گذشت زمان از آموزش­های دوره تحصیل و نیازهای آموزشی بیشتر واحدهای پژوهشی دانست. علاوه بر این عظیمیان و همکاران (1381) عنوان کردند با افزایش سنوات خدمت، نیازهای آموزشی افراد نیز بیشتر می­گردد(16). این در حالی است که  نتایج مطالعه محمودی و همکاران حاکی از عدم ارتباط بین آگاهی و عملکرد پرستاران می باشد(17). لیندن و همکاران (١٩٩١) نیز نشان دادند که پرستاران علی رغم دانش کافی نسبت به کنترل عفونت ها، عملکرد خوبی نداشتند(18). دلیل این عدم هم خوانی را شاید بتوان ناشی از اختلاف در حجم نونه و نوع چک لیست دانست. به طور کلی آنچه مسلم است، دریافت آموزش های صحیح و کامل در خصوص  عفونت های بیمارستانی و نحوه کنترل این عفونت ها بر ارتقاء عملکرد پرستاران در این زمینه امری انکار ناپذیر است و نتایج حاصل از مطالعاتی چند مبنی بر عدم ارتباط بین آگاهی و عملکرد پرستاران را باید ناشی از سایر عوامل دانست، چنان چه یکی از دلایل این امر را ناشی از محدودیت نیروی انسانی و امکانات محیطی می­دانند(19). بنابراین، این پژوهش برگزاری دوره­های آموزشی در ارتقای سطح آگاهی و نگرش کادر پرستاری نسبت به عفونت های بیمارستانی را  مؤثر دانسته و توجه بیشتر مسؤولان را در فراهم نمودن شرایط لازم در این زمینه توصیه می نماید.

تشکر و قدردانی

از کلیه شرکت کنندگان گمنام در این پژوهش، از حمایت مالی و معنوی معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه و هم چنین کلیه افرادی که ما را در اجرای این طرح یاری نمودند، تشکر می گردد.

References

1. Smeltez M, Sosanna C, Bare G Brunner and Suddarth .Text book of medical surgical nursing.7th ed,Philadelphia J، B Lippincott .2004.
2. Qayyum S, Sattar A, ,Waqas B. Hospital acquired infections; Knowledge about it and its prevention. Professional Med J. Jun 2010; 17(2):168-173.[Persian]
3. Santana S, Rosemarie T. Aids education for hospital workers. Manila effects and knowledge. Journal attitudes and infection control practices. 2004 6(11): 1362
4. Ghadmgahi F, Zighaimat F, Ebadi A,Houshmand A. Knowledge, attitude and self-efficacy of nursing staffs in hospital infections control. Journal of Military Medicine. 2011; 13 (3):167-172. [Persian]
5. Mehtar S. Hospital infection control: setting up with minimal resources. Oxford: Oxford University Press. 2002.
6.  Taheri Z, Jokar F. Comparison of knowledge of students and nursing staff in relation to hospital infections. J Infec Dis Trop Med. 2007; 1(37):83-6.[Persian]
7. Luckman J, Sorensen KC. Medical surgical nursing. A psychophysiologic approach.Philadelphia:WB Saunders.1997.
8. Bergogne-Bérézin E. Nosocomial infections: New agents, incidence, prevention. Presse Med. 1995; 24(2):89-97.
9. Nursing Association of New Brunswick. Decision-Making in clinical nursing practice Available from:http://www.nanb.nb.ca/pdf_e/Publications/General_Publications/Decision making clinical nursingpracticeEnglish.pdf:2006.
10. White A. Clinical decision making among fourth-year nursing students: An interpretive study. J Nurs Educ. 2003; 42(3): 113-20.
11. Bird A, Wallis M. Nursing knowledge and assessment skills in the management of patient receiving analgesia via epidural infusion. J Adv Nurs. 2002; 40 (5): 522-31.
12. Gould D, Wilson Barnett J, Ream E. Nurses' infection-control practice: Hand decontamination, the use of gloves and sharp instruments. Int J Nurs Stud. 1996; 33:143-160.
13. Mac Bride A. Health Promotion in hospital. The attitudes، beliefs and practice of hospital nurses. Journal of Advanced Nursing. 1994; 20(1): 29-100.
14. Abdollahi AA, Rahmani H, Khodabakhshi B, Behnampour  N. Assessment of level of knowledge, attitude and practice of employed nurses to nosocomial infection in teaching hospitals of Golestan University of Medical Sciences J Gorgan Uni Med Sci. 2003; 5 (1):80-86. [Persian]
15. Sattarzadeh pashabeyk M, Navipour H, Memarian R. Formulation and implementation of guidance program on quality of nursing records in CCU. Medical Daneshvar. 2006; 59(13): 29-35.[Persian]
16. Azimian J. Educational needs of nursing managers about quality assurance of nursing care in Qazvin teaching hospitals. The Journal of Qazvin University of Medical Sciences. 2002; 6 (2):75-80[Persian]
17. Mahmoudi GR, Hossani SA. Knowledge, attitude and performance of barbers about AIDS prevention. J Gorgan Uni Med Sci. 2000; 2 (1) :26-32. [Persian]
18. Linden B. Protection in Practice. Nursing Times. 1991; 87(11): 59-63.
19. Bello AI, Asiedu EN, Adegoke BO, Quartey JN, Appiah-Kubi KO, Owusu-Ansah B. Nosocomial infections: knowledge and source of information among clinical health care students in Ghana. Int J Gen Med. 2011; 4:571-4.